Serwis sprzętu geodezyjnego

Kiedy ostatnio twój tachimetr / teodolit był kalibrowany?

Nowoczesne instrumenty geodezyjne bez przeszkód osiągają wysoki poziom dokładności, lecz utrzymanie tego poziomu wymaga regularnej kalibracji. Postępuj zgodnie z radami, a unikniesz problemów wynikających z kalibracji, kolimacji i korekt. Użytkownicy bardzo często spodziewają się, że nowoczesne, elektroniczne instrumenty geodezyjne korygują i kompensują błędy automatycznie – po prostu „idź i mierz”. Hmm, jest to prawda, o ile zachowane będą pewne podstawowe zasady.

Pomiary w jednym położeniu lunety

Przy pomiarach w dwóch położeniach lunety, większość błędów instrumentu jest usuwana podczas uśredniania pomierzonych kątów. Ponieważ metodą standardową są zwykle pomiary w jednym położeniu lunety, bardzo ważne jest wyznaczenie następujących błędów instrumentu:

• Błąd indeksu pionowego
• Indeks kompensatora
• Błąd celowej

Kalibracji należy dokonywać bardzo starannie, gdyż przy pomiarach w jednym położeniu lunety, dokładność wyznaczenia błędów wpłynie na dokładność pomiarów (błędne poprawki spowodują niedokładne wyniki pomiarów).

Kiedy należy kalibrować instrument

Tachimetry i teodolity są bardzo czułymi, bardzo precyzyjnymi instrumentami, z którymi należy się obchodzić bardzo ostrożnie. Podczas procesu produkcji, błędy instrumentu są wyznaczane i ustawiane na zero. Niemniej jednak wartości mogą ulegać zmianie w związku z np. wstrząsami mechanicznymi, zmianami temperatury, niedbałym obchodzeniem się z instrumentem itp. Dlatego też każdy tachimetr i teodolit winien być regularnie kalibrowany. Kalibrację należy przeprowadzać także w następujących przypadkach:

• Przed pierwszym użyciem
• Po długim okresie przechowywania
• Po dużych zmianach temperatury
• Po burzliwym lub długim transporcie
• Okresowo w przypadku projektów wymagających wysokiej dokładności pomiarów

Wykwalifikowana kadra pracowników naszego serwisu zapewnia wykonanie kalibracji na najwyższym poziomie dokładności. Odpowiednie warunki, jakie są utrzymywane w  naszych pomieszczeniach serwisowych, a także stabilność stanowisk kolimatorowych, pozwalają na precyzyjne wyznaczenie poprawek.

Praktycznie każdy autoryzowany punkt serwisowy posiada w swojej ofercie trzy typy przeglądów instrumentu:

• Przegląd kompletny,
• Przegląd podstawowy,
• Sama rektyfikacja.

W momencie dostarczenia sprzętu do serwisu, instrument przechodzi tzw. przegląd wstępny. Diagnozowane są problemy oraz stan instrumentu – na tej podstawie inżynierowie serwisowi określają poziom wymaganego przeglądu.

Ilość kurzu i brudu na instrumencie oraz w jego wnętrzu, korozja na stykach, ślizgach i łożyskach, wymagane naprawy i strojenia – wszystkie te elementy determinują, który z przeglądów należy wykonać. Oceniane są zbyt ciasne lub zbyt luźne osie i zaciski, leniwki, śruby ogniskujące i łożyska lunety.

Jeśli instrument jest w dobrym stanie i nie stwierdza się poważnych problemów, możliwe, że wystarczającym będzie przegląd podstawowy lub sama rektyfikacja. Z drugiej strony, jeśli instrument jest bardzo brudny, wykazuje oznaki korozji łożysk, ślizgów lub innych krytycznych elementów mechanicznych lub wymaga demontażu w celu naprawy – zalecany jest przegląd kompletny.

W przypadku braku konieczności konserwacji instrumentu geodezyjnego, przeprowadzana jest rektyfikacja standardowa. Oznacza to usunięcie głównych błędów instrumentalnych takich jak:

• błąd kolimacji
• błąd indeksu koła pionowego
• błąd inklinacji
• błąd libelli rurkowej
• błąd libelli pudełkowej
• błąd osi dalmierza
• błąd libelli elektronicznej (korekta elektroniczna kompensatora)

Dodatkowo regulowane są śruby spodarki (w celu wyeliminowania luzów), korygowane jest ustawienie celowników na lunecie, centrowany jest pion optyczny lub laserowy. Rektyfikację taką można przeprowadzać często, by zyskać pewność poprawnych wskazań twojego instrumentu.

Skorzystanie z tego typu przeglądu jest konieczne również w przypadku zamawiania usługi wydania Świadectwa Wzorcowania / Kalibracji, zgodnego z normą PN ISO 17123. Gwarantuje to uzyskanie poprawnych wyników, które będą widnieć na twoim świadectwie.

Podczas tego przeglądu wykonujemy: czyszczenie spodarki, zacisków i leniwek, optyki oraz zewnętrzne czyszczenie instrumentu, wyposażenia i pojemnika transportowego.

Spodarka i leniwki są demontowane z instrumentu i rozkręcane. Śruby spodarki i części leniwek są oznaczane w celu poprawnego ich montażu w zestawy. Gwinty drobnozwojowe wraz z gniazdami, podczas użytkowania, tworzą unikalne zestawy, co wymaga dokładnego ich dopasowania podczas montażu po czyszczeniu i smarowaniu. Jeśli śruby zostałyby zamontowane bez parowania, gwinty utworzyłyby nowe nacięcia w gniazdach, co mogłoby spowodować nadmierne luzy, a nawet zerwanie gwintu.

Okular oraz śruba ogniskująca są demontowane i czyszczone. Pozwala to na utrzymanie czystości i płynności ruchu, by zapewnić precyzyjne ostrzenie obrazu – a co za tym idzie – zwiększenie dokładności celowania.

W przypadku lunety, nawet zastosowanie niewłaściwego smaru może spowodować błędy, które ciężko wykryć. Po demontażu, zużyty smar z wszystkich metalowych części jest usuwany w specjalnych kąpielach chemicznych w myjce ultradźwiękowej, następnie podzespoły te są osuszane i wycierane do czysta. Plastiki i optyka czyszczone są ręcznie za pomocą specjalnych roztworów, w celu uniknięcia uszkodzenia przez niewłaściwe detergenty.

Czyste podzespoły są montowane na nowych, dedykowanych smarach, pozwalających na pracę w szerokim zakresie temperatury. Na jeden typ instrumentu przypada średnio 8 rodzajów smarów i każdy z nich posiada inne właściwości fizykochemiczne.

Po konserwacji leniwki, optyka i śruba ogniskująca są montowane do instrumentu, spodarka jest zakładana na podstawę a instrument wraz z osprzętem jest ostatecznie czyszczony i następują końcowe strojenia.

Kompletny przegląd instrumentu jest o wiele bardziej skomplikowany od przeglądu podstawowego. Po diagnozie wstępnej, instrument jest całkowicie rozbierany na podzespoły. Podobnie jak w podstawowym typie przeglądu, wiele części jest znakowanych dla umożliwienia poprawnego montażu przy składaniu instrumentu w całość. Zarówno w instrumentach optycznych, jak i elektronicznych, elementy systemów odczytowych kąta są oznaczane w celu łatwiejszego ich strojenia po montażu. Kiedy instrument jest już rozłożony na części, większość podzespołów trafia do myjki ultradźwiękowej i specjalnych kąpieli chemicznych.

Pozostała optyka, koła, elektronika i inne podzespoły wymagające szczególnej ostrożności są czyszczone ręcznie. Podczas montażu instrumentu, niektóre ruchome części wymagają naprawy. Nadmierny luz poprzeczny lunety jest jednym z najczęstszych problemów związanych z łożyskami. Najważniejsze komponenty łożyskowania są zwykle precyzyjnie pasowanymi stalowymi elementami. Jednak niezależnie od sposobu mocowania łożyska, poprzeczny luz na nim zwykle zależy od mosiężnych powierzchni naciskowych. Sprężyny te korodują i wymagane jest ich czyszczenie lub w niektórych przypadkach wymiana.

Łożyska, nawet te z nierdzewnej, najlepszej gatunkowo stali, ulegają korozji i powodują rozstrojenie układu optycznego odczytu kątów (niektóre instrumenty mają prześwity między kołem a enkoderem rzędu 15-50 μm). Ponowne strojenie systemu odczytu kąta w instrumentach optycznych polega na ustawieniu wewnętrznych pryzmatów i soczewek, które przekazują i wyostrzają obraz. Elektroniczne systemy odczytu kąta (z ang. AMS – Angle Measuring System) są ustawiane elektronicznie, zwykle z użyciem oscyloskopu i specjalnych urządzeń testujących, połączonych z komputerem. Luz na łożyskach jest bardzo krytycznym elementem w instrumentach z elektronicznym systemem odczytu kąta. Nawet samo diagnozowanie, w tym przypadku, często nie może odbyć się bez użycia specjalistycznego, elektronicznego sprzętu pomiarowego, dedykowanego do danego typu systemu odczytu kąta.

Elektroniczne instrumenty wymagają strojenia w obwodach, by spełnić wymagania producenta. Tachimetry mogą wymagać ustawienia ostrości i jakości sygnałów dalmierza. Pozostałe komponenty, jak kompensatory i mikrometry, są strojone zgodnie ze wskazówkami producentów. Po każdym kompleksowym przeglądzie wszystko musi być zestrojone od nowa. Końcowa korekta kolimacji i kalibracja jest przeprowadzana na specjalnym systemie kolimatorów, które umożliwiają celowanie na nieskończoność wewnątrz pomieszczeń serwisowych.

Jest to zależne od tego, jak często go używasz, a przede wszystkim od tego, w jakich warunkach jest używany. Z naszego wieloletniego doświadczenia wynika, że aby utrzymać instrument w dobrej kondycji, przynajmniej raz do roku powinien być wykonany przegląd standardowy. Usługa serwisu kompleksowego powinna być wykonywana naprzemiennie z przeglądem standardowym – co dwa do trzech lat. Po wstępnej diagnozie możemy stwierdzić, czy jest wymagany przegląd. Oczywiście w przypadkach, gdy przegląd i konserwacja nie jest konieczna oferujemy usługę rektyfikacji podstawowej.

Często zdarza się, że instrument nie trafia do serwisu, dopóki się poważnie nie zepsuje. Zwykle w takim przypadku użytkownik nie ma wyjścia i musi oddać sprzęt do naprawy. Jest jednak kilka objawów, które wskazują, że instrument powinien być serwisowany.

Leniwki lub śruby spodarki są zbyt luźne? Prawdopodobnie brakuje smarowania. Czyszczenie i nałożenie nowych smarów pozwoli uniknąć dalszych kłopotów.

Śruby chodzą zbyt ciężko? Możliwe, że gwint się zaciera. Wymaga to natychmiastowego czyszczenia, smarowania i regulacji.

Takie problemy rozwiąże przegląd podstawowy. Są jednak objawy, które wskazują na nadchodzące poważne problemy.

Sprawdź Twoją lunetę pod kątem luzów poprzecznych. Jeśli występują nadmierne luzy, smarowanie łożysk jest już słabe lub łożyska są zużyte, instrument powinien trafić do serwisu. Nietypowe szumy i tarcie przy poruszaniu instrumentem mogą świadczyć o narastających warstwach brudu na komponentach. Instrument może wyświetlać komunikaty o błędach lub sugerować niepoprawne operacje. Takie symptomy mogą wskazywać, że instrument wymaga kompleksowego przeglądu.

Zanim wzdrygniesz się na myśl o kosztach serwisowania twojego instrumentu pomiarowego, przemyśl kilka punktów. Jeśli pozwolisz instrumentowi na zbyt długą pracę bez konserwacji, musisz się liczyć z koniecznością wymiany podzespołów, takich jak łożyska lub enkodery kątów. Oznacza to zwykle koszty rzędu połowy wartości twojego instrumentu. Uszkodzenie instrumentu w momencie, kiedy twój zespół pomiarowy jest przyparty do muru terminami, może być bardzo kosztowne. Wycieczka do serwisu i oczekiwanie na naprawę oznaczają opóźnienia, nie wspominając o popsuciu się reputacji twojej firmy.

Podsumujmy to naszym ulubionym porównaniem do twojego samochodu. Myjesz i czyścisz go często, regularnie zmieniasz olej i filtry, co jakiś czas oddajesz go do przeglądu aby zawsze był sprawny. Jeśli tak się nie dzieje, wiesz, że w pewnym momencie dalej nie pojedziesz. Zdajesz sobie sprawę, że regularna wymiana oleju jest znacznie tańsza niż generalny remont silnika, czy wymiana wału korbowego. Pozwolimy ci dopisać resztę podobieństw do twojego samochodu…